ویتامین «د» یکی از ویتامین های محلول در چربی است. بیشتر افراد از طریق تابش مستقیم نور خورشید بر پوست مقدار کافی ویتامین «د» به دست می آورند.

پوشیدن لباس، دود، گرد و غبار،شیشه پنجره،هوای ابری و کرم های ضد آفتاب مانع رسیدن اشعه ماوراء بنفش به بدن و تبدیل پیش سازها به ویتامین «د» می‌شوند. افراد تیره پوست در مقایسه با کسانی که پوست روشن دارند ویتامین «د» کمتری می‌سازند.

افرادی که شب کار هستند و روزها می خوابند،کسانی که در آب و هوای سرد زندگی می‌کنند و مجبورند داخل منزل بمانند،افراد ناتوان که در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند و اشخاصی که تمام سطح بدن خود را با لباس بپوشانند بیشتر به منابع غذایی حاوی ویتامین «د» نیاز دارند.

مواد غذایی به طور طبیعی مقدار کمی ویتامین «د» دارند. ماهی های چرب مثل آزاد،کپور،اوزن برون،سالمون،ساردین و روغن کبد ماهی منابع غذایی غنی از ویتامین «د» هستند. مقدار ویتامین «د» در شیر مادر نیز کم است. ویتامین «د» را می‌توان از طریق غنی سازی به شیر اضافه کرد.

در کشور ما نیز مجوز اضافه کردن ویتامین «د» به شیر داده شده و بعضی از کارخانه های تولیدکننده شیر، ویتامین «د» را به محصول خود اضافه می‌کنند. با مصرف شیر و یا دوغ غنی شده،بخشی از ویتامین «د» مورد نیاز بدن تامین می‌شود. کمبود ویتامین «د» معمولا در افرادی به وجود می‌آید که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند یا رژیم های بسیار محدود از مواد غذایی حاوی ویتامین «د» دارند یا ویتامین «د» غذا را جذب نمی‌کنند.

کمبود ویتامین «د» در تنظیم جذب و متابولیسم کلسیم نقش حیاتی دارد. با توجه به این که دانش آموزان در سنین رشد هستند کمبود ویتامین «د» به علت اختلال در جذب کلسیم می تواند رشد استخوانی آن ها را مختل کند. از جمله این مشکلات،راشیتیسم در کودکان و نرمی و پوکی استخوان در افراد بزرگسال است. در کودکانی که به کمبود ویتامین «د» دچار می شوند،استخوان‌ها به خصوص پاها از فرم طبیعی خارج شده و به سمت خارج انحنا پیدا می کند. این حالت خمیدگی استخوان‌ها را راشیتیسم می‌نامند.

در شیرخواران و کودکان میزان ویتامین«د»  مورد نیاز برای پیشگیری از کمبود، روزانه 400 واحد بین المللی است و بر اساس برنامه کشوری همراه با ویتامین«آ» به صورت قطره D+A یا قطره مولتی ویتامین از روز    3 تا 5 پس از تولد تا24  ماهگی به میزان 25 قطره در روز داده می شود. استفاده از نور مستقیم آفتاب (نه از پشت شیشه) به مدت 10 دقیقه در روز به طوری که صورت و دست و پای کودک در معرض نور آفتاب قرار گیرد توصیه می‌شود.

 در مناطق کوهستانی که معمولا مادران به دلیل سردی هوا و ترس از سرماخوردگی کودکان خود را در فضای باز قرار نمی‌دهند،کمبود ویتامین «د» در کودکان شایع تر است. برای پیشگیری از کمبود ویتامین در دختران و پسران دبیرستانی،تشویق دانش آموزان به ورزش و بازی در فضای باز و استفاده از نور خورشید موجب می‌شود که ویتامین«د» مورد نیاز بدن آن ها تامین شود.

ماهانه یک عدد مکمل 50 هزار واحدی ویتامین «د» به مدت 9 ماه در هر سال تحصیلی باید مصرف کنند. همچنین زنان 30 تا 60 سال و سالمندان باید ماهانه یک عدد مکمل 50 هزار واحدی ویتامین «د» مصرف کنند سالمندان باید روزانه مکمل کلسیم هم مصرف کنند. کمبود ویتامین «د» در این دوران خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد./ف.نوروزی فرد

"نسترن نیک‌جو" کارشناس ارشد بهداشت و ایمنی مواد غذایی دانشکده تغذیه و علوم غذایی